Voor de collega’s onder ons die vaker vakliteratuur lezen zal de term ‘hoge verwachtingen’ niet onbekend zijn. Het hebben van hoge verwachtingen kan veel invloed hebben op het resultaat van je lessen.

In aflevering 21 van de LLEARN-podcast spraken we over het belang van hoge verwachtingen bij de start van het schooljaar. Beluister deze op Spotify of op YouTube. In deze blog ga ik dieper in op het hebben van hoge verwachtingen.

Wat zijn hoge verwachtingen?

De term hoge verwachtingen kan voor verwarring zorgen. Betekent het dat je van elke leerling verwacht dat ze een vwo en universitair diploma kunnen halen? Dat is het beslist niet. Het gaat erom dat binnen het niveau waarin de leerlingen lessen volgen, je verwacht dat ze daarin hun doelen kunnen behalen. Je verwacht dat ze daarbij het maximale uit zichzelf kunnen halen. Natuurlijk wel binnen de belasting die de leerling redelijkerwijs aankan. Hierbij is het belangrijk dat je ook echt gelooft in het kunnen van de leerlingen want anders voelt een leerling dat je eigenlijk toch geen hoge verwachtingen van hem of haar hebt.

Waarom hoge verwachtingen?

Diverse onderzoeken noemen de voordelen van het hebben van hoge verwachting op de kwaliteit van het onderwijs ^{[1] [2]} Ten eerste creëer je de norm dat iedereen zich inzet om de leerdoelen te behalen. Alle leerlingen worden gestimuleerd het maximale uit de les en zichzelf te halen. Dit zorgt voor een grotere betrokkenheid bij de les. Daarnaast creëert het een selffulfilling-prophecy. Doordat jij de hoge verwachtingen blijft benadrukken gaan de leerlingen hier zelf in geloven en hiernaar handelen waardoor ze meer leren ^[3]. Hierdoor zijn leerlingen beter in staat opdrachten uit te voeren en zaken te beheersen waarvan ze dat van tevoren niet hadden verwacht. Ook krijgen alle leerlingen hierdoor gelijke kansen in de les. Alle leerlingen worden door dezelfde verwachtingen in staat gesteld om de stof te beheersen. De route naar deze beheersing kan waar nodig natuurlijk wel verschillen. Het zien van het deel wat ze beheersen geeft de leerling meer zelfvertrouwen en het deel wat ze nog niet beheersen wordt heel zichtbaar waardoor het makkelijker wordt om te bepalen welke vervolgstappen er nodig zijn om tot beheersing van de stof te komen.

Verschil docenten met hoge en lage verwachtingen

Uit onderzoek ^[4] blijkt dat docenten met hoge verwachtingen anders lesgeven dan docenten met lage verwachtingen. In het onderstaande overzicht zie je dat docenten met hoge verwachtingen in hun lesontwerp al nadenken over hoe ze hun hoge verwachtingen in de praktijk kunnen brengen ^[5]. Zo zorgen duidelijke procedures die goed ingeoefend zijn voor focus op leren. Daarnaast zorg je er met behulp van veel open vragen voor dat de leerlingen dieper gaan nadenken en gestimuleerd worden om de stof echt te begrijpen. Waar nodig help jij als docent daarbij met behulp van doorvragen en hulp te bieden waar nodig. In de feedback die je leerlingen daarbij geeft, zorgt een focus op de inhoud en zelfregulatie ervoor dat het leerlingen helpt om verder te leren in plaats van alleen te weten of ze de opdracht goed of minder goed hebben uitgevoerd.

Hoe geef je les op basis van hoge verwachtingen?

Lesgeven op basis van hoge verwachtingen geeft in het begin wellicht wat extra denkwerk omdat je enkele gewoontes aan moet passen. Dit hoeft echter niet veel extra werk te kosten. Hieronder een aantal laagdrempelige voorbeelden uit o.a. Teach like a champion ^{[6] [7]} hoe je les kunt geven vanuit hoge verwachtingen:

1.Het begint bij het expliciteren van je hoge verwachtingen van alle leerlingen. Leg daarbij ook uit dat je verwacht dat alle leerlingen dit kunnen halen omdat ze de klassen hiervoor ook (met succes) hebben doorlopen

2. Benoem naar je leerlingen dat ze ook hoge verwachtingen van jou mogen hebben. Dus dat je de les hebt voorbereid en je maximaal inzet om de leerlingen te helpen.

3. Denk na over hoe je ervoor zorgt dat het leren van alle leerlingen zichtbaar wordt. Dit kan door bijv. Wisbordjes of tools als Padlet. Ook kan dit met schriften en/of werkboeken. Zorg er dan wel voor dat je vaak genoeg rondloopt en controleert of de leerlingen ook daadwerkelijk bezig zijn met de opdracht. Je kunt dan bijvoorbeeld een foto van het werk van een leerling maken en deze op het Digibord laten zien om dit antwoord te bespreken en feedback te geven.

4. Zodra je ziet dat leerlingen onaf of half werk leveren is het zaak om deze daar meteen op aan te spreken en er ook voor te zorgen dat het werk alsnog wordt gedaan. Hiermee wordt voor de hele klas duidelijk dat je alleen werk accepteert waar de leerlingen echt moeite voor hebben gedaan.

5. Bij het bespreken van antwoorden is het belangrijk om door te vragen wanneer leerlingen een antwoord geven. Dit geeft aan dat je verwacht dat ze dieper nadenken over de onderbouwing van hun antwoorden. Kortom, een juist antwoord krijgt eigenlijk als beloning een nieuwe vraag om redenaties uit te diepen.

6. Wanneer een leerling geen antwoord kan geven op een vraag of ‘weet niet’ antwoordt dan wil je ervoor zorgen dat de leerling alsnog over de stof nadenkt om uiteindelijk de vraag te kunnen beantwoorden. Enkele voorbeelden over hoe hiermee om te gaan:

• • Weten veel leerlingen een vraag niet? Laat ze eerst het antwoord opschrijven (evt. Samen) in hun schrift of op een wisbordje. Hierdoor kunnen ze even nadenken over het formuleren van het antwoord. De kans is dan groter dat ze alsnog een antwoord kunnen formuleren.

  • Herformuleer de vraag of vraag een andere leerling je te helpen de vraag te herformuleren.

  • Stimuleer ze met de zin: “je weet misschien niet alles, maar je weet wel iets. Waar denk je aan?”

  • Als leerlingen ‘dat weet ik niet’ of ‘we weten niks’ gebruiken, kun je hem vaak omdraaien naar ‘Wat weet je wel?’. Hiermee kijk je welke voorkennis de leerling wel heeft om vervolgens samen op onderzoek uit te gaan naar wat het antwoord dan moet worden.

  • ‘Weet niet telt niet’: als een leerling antwoordt met ‘weet niet’, benoem je dat dit antwoord niet telt in de klas, dus dat je op korte termijn (bij een andere vraag) bij hem terugkomt.

  • Vraag een andere leerling te helpen en laat de leerling dat antwoord herhalen en stel vervolgens een vergelijkbare vraag als controlevraag.

Hoe communiceren docenten naar leerlingen op basis van hun verwachtingen?

Uit onderzoek is naar voren gekomen dat we als docenten vaak onze hoge of lage verwachtingen van leerlingen onbewust communiceren ^[8]. In onderstaand overzicht zie je de verschillen uitgewerkt ^[9].

De hierboven genoemde handelingen herken je wellicht bij jezelf en kunnen je inzicht geven in hoe je verwachtingen bewust en onbewust met leerlingen communiceert. Door hier bewust op te letten kunnen we als docenten ervoor zorgen dat we zowel bewust als onbewust communiceren dat we van alle leerlingen hoge verwachtingen hebben.

Het hebben van hoge verwachtingen voor alle leerlingen heeft dus een flinke impact op het rendement van je lessen. Bovendien zorgt het voor gelijkere kansen en leidt het tot een beter werkklimaat in de klas. Daarnaast is het relatief makkelijk te implementeren in je dagelijkse onderwijspraktijk en levert veel leerwinst op. Wanneer je bijvoorbeeld een collega vraagt om een keer je les bij te wonen kan dat veel nuttige inzichten geven in hoeverre jij hoge verwachtingen uitdraagt in je lessen. Ook de input van leerlingen hier kan nuttig zijn. Praat bijvoorbeeld met je leerlingen hoe zij hoge verwachting ervaren. Zo kun je door input vanuit verschillende kanten het rendement van je de lessen verhogen en het maximale uit de lessen halen.

Literatuurlijst

1. Bain, K. (2004). What the best college teachers do. Cambridge, MA: Harvard University Press ↑
2. Hattie, J. (2014). Leren zichtbaar maken. Nederlandse vertaling van visible learning for teachers. Bazalt Educatieve Uitgaven. ↑
3. Stevens, L. (2002). Naar een ander begrip van ‘prestatie’ in de school. Gedownload op 13 augustus 2021 ↑
4. Verbrugghen, G. (2020). Hoge verwachtingen. https://bestedfourchildren.home.blog/2020/05/22/hoge-verwachtingen/ ↑
5. Verbrugghen, G. (2020). Hoge verwachtingen. https://bestedfourchildren.home.blog/2020/05/22/hoge-verwachtingen/ ↑
6. Lemov, D. (2021). Teach like a Champion. Ced-Group. ↑
7. Lemov, D. (2016). Teach like a Champion. Ced-Group. ↑
8. Rubie-Davies, C. (2014). Becoming a high expectancy teacher. Taylor & Francis Ltd. ↑
9. Verbrugghen, G. (2020). Hoge verwachtingen. https://bestedfourchildren.home.blog/2020/05/22/hoge-verwachtingen/ ↑