Binnen alle professionalisering die in Nederland wordt aangeboden, biedt Lesson Study een unieke en verdiepende benadering die zowel voor de nieuwsgierige beginner als de doorgewinterde onderwijsexpert meerwaarde heeft. Dit dynamische proces van collegiale samenwerking en onderzoek stimuleert onderwijzers om samen te werken, te leren en te groeien, door zich te verdiepen in de impact van hun onderwijspraktijken op het leren van leerlingen.

De recente publicatie van het boek Lesson Study: Een Praktische Handreiking voor Teams, door Iris van Uffen, Siebrich de Vries, Sui Lin Goei en Nellie Verhoef, bouwt voort op het onderzoek binnen de Nederlandse onderwijscontext. Het biedt niet alleen een stevige basis voor diegenen die zich in Lesson Study willen verdiepen maar biedt ook nieuwe inzichten die de potentie hebben om de professionalisering in het Nederlands onderwijs naar een hoger niveau te tillen.

In dit stuk verken ik de kern van Lesson Study en duik ik dieper in de waardevolle lessen en inzichten die bovengenoemd boek te bieden heeft.

Wat is Lesson Study?

Lesson study is een professionaliseringsmethode voor onderwijzers in iedere vorm van het onderwijs. Bij een Lesson Study doorlopen leraren een cyclus die begint met het ontwerpen van een zogenaamde ‘onderzoeksles’. Deze les wordt vervolgens gegeven door een teamlid, terwijl de andere teamleden ‘live’ observeren en gegevens verzamelen. Deze gegevens worden na afloop gezamenlijk geanalyseerd om het leren door leerlingen te verbeteren.

Geen populaire methode

Deze manier van professionaliseren is in Nederland nog redelijk nieuw en onbekend, terwijl het in Azië al veel meer behoort tot de normale professionaliseringsmethodes. Waarom het in Nederland nog nieuw is, en waarom het nog niet heel populair is, heeft in mijn optiek te maken met het feit dat het niet heel eenvoudig is om te doen. Het vraagt om een nieuwe en andere houding en vaardigheden van de betrokken docenten en het is een arbeidsintensief onderzoeks- en leerproces. Het is daarnaast ook echt anders dan reguliere aanbod in de Nederlandse onderwijsprofessionalisering. Om Lesson Study te begrijpen moet je er niet alleen over leren, maar om Lesson Study te leren moet je het doen. Van Uffen noemt dit ‘formele’ professionalisering,. Lesson Study is daarmee een mooie manier om het leren van leerlingen te verbeteren en daarom geef ik onderstaand de belangrijkste tips mee uit het boek.

Het proces van Lesson Study

Lesson Study is een vorm van teacher research, onderzoek door leraren in de praktijk, met als doel om leraren te helpen meer inzicht te krijgen in het leren en denken van leerlingen. Lesson study is met name geschikt voor teams die zich al bezighouden met het proces van leren in plaats van enkel gericht zijn op de resultaten van leren. De ‘onderzoeksles’ die moet worden ontworpen die de basis vormt van een Lesson Study komt uit een vraagstuk uit de eigen praktijk van de docenten die samen de Lesson Study vormen. Het proces alsook de inhoud van een Lesson Study vragen een zeer lerende, kwetsbare en nieuwsgierige houding van de teamleden. Dus geen easy fix of snelle inspiratie maar een verdieping in kennis en kunde en gericht op duurzame verbetering van het leren van leerlingen. Dat maakt het geschikt voor teams die zich ook bezighouden met formatief handelen. Formatief handelen is namelijk ook gericht op het proces van leren in plaats van enkel of voornamelijk op het eindresultaat.

Kennis, vaardigheden, attitude

Het boek Lesson Study beschrijft het onderzoek dat gedaan is naar een aantal lesson study’s in de Nederlandse onderwijspraktijk en richt zich daarnaast op de lessons learned. Ik beschrijf de belangrijkste opbrengsten en gouden tips voor wie deze wijze van onderzoek naar het verbeteren van de eigen onderwijspraktijk wil uitproberen. Als het gaat om de heilige drie-eenheid van professionalisering (kennis, vaardigheden en houding) tikt Lesson Study alle drie aan en worden ze uitgebreid beschreven in het boek.

Het boek geeft kennis van wat een Lesson Study is, wat de doelstelling ervan is en hoe de processtappen eruitzien. Lesson Study is een strak gekaderde en vaste structuur waarbij zowel de inhoud (de onderzoeksvraag) als het proces van begin tot eind relatief vast staat.

Ook beschrijft het boek de vaardigheden die centraal staan bij Lesson Study. Allereerst een goede onderzoeksvraag kunnen opstellen, het proces van Lesson Study bewaken en niet de focus verliezen en daarnaast praktische vaardigheden op het gebied van exploratieve gesprekstechnieken. Als leraar leer je tijdens Lesson Study om het leren van leerlingen in het moment te herkennen, te duiden en te plaatsen, waarvoor je er uiteindelijk in je eigen lespraktijk bewuster op kunt reageren.

Tot slot gaat het boek in op de gewenste houding om van Lesson Study een succes te maken; enerzijds een onderzoekende houding waarbij verwondering, interesse en objectief kijken tijdens de Lesson Study nodig zijn en een reflectieve houding na afloop om echt het eigen handelen onder de loep te nemen.

Gouden tips voor Lesson Study

Al lezende in het boek ontdekte ik hoe lastig een goede Lesson Study is en hoe gemakkelijk het in de onderzoekstrajecten werd afgeserveerd als niet werkend of niet helpend. Daarom wil ik hier de twee gouden tips uit het onderzoek naar de Nederlandse praktijk van Lesson Study graag onder de aandacht brengen:

1. Neem de tijd en doe het in fases

De belangrijkste les is dat je eerst de tijd moet nemen om de theorie van Lesson Study te doorgronden en de techniek te snappen en daarna pas aan de slag te gaan. Het te snel overslaan van de theoretische component of het verzanden in een slechte onderzoeksvraag zorgt voor het grote risico dat in de lesson study meer het gedrag van leerlingen dan het leren van leerlingen wordt bestudeerd. Daarom geven de schrijvers als extra tip om, als je de mogelijkheid hebt, een team van leraren binnen één vakgebied te kiezen. Dat vergemakkelijkt het onderzoeksonderwerp en dat helpt om de focus op het leren van leerlingen binnen dat vakgebied te houden.

2. Neem een begeleider

De tweede gouden tip is om een goede begeleider te nemen bij de Lesson Study. Zoek iemand die Lesson Study al kent (inhoud en proces), goed kan begeleiden en koers houdt. Een goede begeleider geeft in het proces de noodzakelijk toelichting op wat Lesson Study behelst en is alert op de inhoudelijke afstemming tijdens het opstellen van de lesdoelen en het voorbereiden van de (observationele) dataverzameling.

Lesson Study is een verdiepende manier van leren voor de deelnemende teamleden en dat kan alleen met een kwetsbare en nieuwsgierige basishouding. Hoe mooi zou het zijn als we in onze Nederlandse onderwijsprofessionalisering deze vorm van onderzoek veel vaker zien en daarmee het leren van leerlingen verbeteren.

Tot slot

Voor wie nieuwsgierig is geworden: Het boek Lesson Study: praktische handreiking voor teams is gratis beschikbaar als PDF op de website van Telos Uitgevers en als papieren exemplaar te bestellen via hun webshop.

Heb je ervaring opgedaan en wil je je good practice delen, ik hoor het graag!

Nog meer lezen over professionalisering? Bekijk dan deze blog met drie leessuggesties!