Kwaliteitsbesef bijbrengen is een belangrijke strategie binnen formatief handelen. De strategie wordt gebruikt om leerlingen duidelijk te maken wat er van ze verwacht wordt bij meer complexe vaardigheden. Een van de manieren is het vergelijken van voorbeelden. Nu hebben we met dank aan Dennis Vos van het Hofstad Lyceum in een poster de stappen voor kwaliteitsbesef bijbrengen visueel gemaakt. Deze poster kan mooi zichtbaar maken welke stappen docenten in hun lespraktijk integreren om met behulp van het kwaliteitsbesef bijbrengen d.m.v. voorbeelden vergelijken hun lespraktijk te verbeteren. Je kunt deze poster bijvoorbeeld een mooie plek in de personeelskamer op school geven zodat deze strategie meer gaat leven in school.
In de poster vind je de stappen die je doorloopt bij het bijbrengen van kwaliteitsbesef d.m.v. voorbeelden vergelijken. Dit proces bestaat uit 4 stappen.
- Voorbeelden kiezen
Ter voorbereiding verzamel je diverse voorbeelden van vergelijkbare opdrachten. Dit kunnen voorbeelden uit eerdere jaren, uit je klas of van internet zijn. Het is raadzaam te anonimiseren als de klas nog niet volwassen genoeg met voorbeelden van anderen om kan gaan. Om de leerlingen inzicht te geven in waar kwalitatief hoogstaand werk moet voldoen is het zinvol om voorbeelden van contrasterende kwaliteit te nemen. Het is aan te raden om niet meer dan 4-5 voorbeelden te nemen om het overzichtelijk te houden.
- Vergelijken
Leerlingen gaan in deze stap actief aan het slag met het vergelijken van de diverse voorbeelden. Leerlingen ordenen deze bijvoorbeeld van zwak naar sterk en denken na (en schrijven op) waarom ze sommige voorbeelden sterker vinden dan anderen.
- Dialoog
Als docent kun je met de klas in gesprek gaan over de verschillende voorbeelden en de kwaliteit ervan. In dit gesprek kun je doorvragen en opvallende verschillen in kwaliteit verder verhelderen of uitdiepen
- Criteria opstellen
Na de dialoog kun je met deze input een lijst criteria maken. Hierdoor denken ze actief na over de criteria van de opdracht en hebben ze daar ook voorbeelden van gezien tijdens het vergelijken. Om ervoor te zorgen dat ze deze criteria later ook naast hun eigen werk kunnen leggen is het aan te raden om leerlingen deze lijst op te laten schrijven.
Gouden regels
Om kwaliteitsbesef bij te brengen hebben we vier gouden regels opgesteld.
1. Zo vroeg mogelijk in het leerproces
Om de impact van kwaliteitsbesef bijbrengen optimaal te benutten is het raadzaam om de leerlingen zo vroeg mogelijk in het proces aan de slag te laten gaan met voorbeelden vergelijken. Dit zorgt ervoor dat de leerlingen vroegtijdig een goed beeld hebben over waar ze naartoe werken. Dit vergroot de kans dat leerlingen later in het proces feedback kunnen plaatsen. Ze weten immers waar kwaliteit aan moet voldoen en weten dus waar ze met de feedback naartoe werken.
2. Richt de focus met contrasterende voorbeelden
Een product dat leerlingen moeten maken bevat veel aspecten waarover je kwaliteitsbesef zou kunnen willen bijbrengen. Om hierin focus aan te brengen is het raadzaam om voorbeelden te kiezen waarin de kwaliteitsaspecten die jij belangrijk vindt terugkomen. Je kunt leerlingen dan vragen de voorbeelden specifiek op die criteria te vergelijken zodat je de leerlingen gericht laat nadenken over de criteria waar jij nu de nadruk op wilt leggen. Vind je meerdere aspecten belangrijk dan is een ook een goede optie om meerdere keren kwaliteitsbesef bij te brengen waarbij je focust op andere aspecten van het product.
3. Ruimte voor dialoog
Om het proces van voorbeelden vergelijken te optimaliseren is het belangrijk om de leerlingen actief de voorbeelden te laten vergelijken. Je kunt dit bijvoorbeeld ook doen door leerlingen naar aanleiding van diverse voorbeelden te vragen of ze advies hebben voor degene die het zwakke voorbeeld heeft gemaakt. Hierdoor denken de leerlingen actief na over de kwaliteitscriteria waar sterk werk aan moet voldoen.
4. Zorg voor betrokkenheid bij de criteria
Na het vergelijken door de leerlingen is het belangrijk om met de groep scherp te krijgen hoe die criteria eruit zien. Je kunt de leerlingen hierbij de criteria laten opschrijven en in een klassikale dialoog aan elkaar laten toelichten. Alle leerlingen krijgen hierdoor een beter beeld van de criteria en jij kunt eventueel aanpassen, aanvullen of aanscherpen waar nodig.
Verdere toelichting & voorbeelden rondom kwaliteitsbesef bijbrengen kun je in deze blog vinden van René Kneyber of in het boek Formatief handelen: van instrument naar ontwerp (hoofdstuk 2).
