Feedback is een krachtige strategie om leerlingen een stap verder te helpen in het leerproces. Eén van de manieren om dit te organiseren is in een enkelvoudig feedbackproces. Nu hebben we met dank aan Dennis Vos van het Hofstad Lyceum in een poster de stappen van een enkelvoudig feedbackproces visueel gemaakt. Deze poster kan mooi zichtbaar maken welke stappen docenten in hun lespraktijk integreren om met behulp van een enkelvoudig feedbackproces leerlingen te helpen naar meer zelfstandigheid in een bepaalde vaardigheid. Je kunt deze poster bijvoorbeeld een mooie plek in de personeelskamer op school geven zodat deze strategie meer gaat leven in school.
Enkelvoudig feedbackproces
In de poster vind je de stappen die je doorloopt wanneer je met behulp van een enkelvoudig feedbackproces leerlingen een stapje verder wilt brengen in het leerproces bij een complexere vaardigheid. Je kunt er met zo’n feedbackproces voor zorgen dat de leerling zelfstandiger wordt in de vaardigheid die je wilt trainen. De meest passende feedbackvorm hangt dan ook af van de fase in het leerproces waar de leerling is.
Een enkelvoudig feedbackproces kun je op verschillende momenten inzetten om leerlingen te begeleiden naar zelfstandigheid. In het begin van het leerproces kies je vaak voor een meer klassikale vorm of feedback aan elkaar zodat je grote problemen die bij leerlingen leven kunnen verhelpen. Hierbij is het vaak fijn om juist op enkele grote problemen te focussen en deze te verhelpen. Eventueel kun je dit meerdere keren herhalen als er meerdere grote problemen zijn. Naarmate een leerling meer expert wordt in de vaardigheid kun je kiezen voor feedbackvormen waarbij jij minder stuurt en waarbij de feedbackvorm zich steeds meer focust op de finesses die leerlingen voor die vaardigheid moeten beheersen. Denk hierbij aan feedback aan jezelf en feedback door de leraar. Je kunt ook over langere tijd meerdere feedbackprocessen organiseren rondom een vaardigheid om de leerlingen zo steeds een stapje verder te brengen naar uiteindelijke beheersing van de complexe vaardigheid.
Doel
Je begint bij een feedbackproces met nadenken over het doel waarop je een enkelvoudig feedbackproces wilt organiseren. Hierbij kun je denken aan het schrijven van een betoog of het kunnen analyseren van een maatschappelijk probleem. Ook kan het gaan om kleinere vaardigheden zoals het maken van een grafiek of het maken van een tekening bij biologie. Hoe scherper je dit doel voor ogen hebt hoe beter je straks kunt bepalen hoe je invulling wilt geven aan je feedbackproces.
Proces van formatief handelen
Een eerste stap in het leerproces is checken of de leerlingen de basiskennis beheersen. Heeft de leerlingen de benodigde basiskennis over het onderwerp om straks met de complexe vaardigheid aan de slag te gaan. Deze voorkennis kun je checken door gerichte vragen te stellen en hier vervolgens met behulp van het proces van formatief handelen voor zorgen dat alle leerlingen deze voorkennis beheersen.
Meer informatie over deze stap kun je vinden in de onderstaande blogs
Proces van formatief handelen met gouden regels: https://toetsrevolutie.nl/?p=4015 (met poster)
Verdieping proces van formatief handelen: https://toetsrevolutie.nl/?p=1869
Kwaliteitsbesef bijbrengen
Bij het aanleren van complexe vaardigheden is het belangrijk dat leerlingen weten wat er van hem wordt verwacht. Het hebben van een duidelijke verwachting draagt bij aan het meer zelfstandig beheersen van de complexe vaardigheid. De leerlingen weten immers steeds beter wat ze uiteindelijk zelfstandig moeten kunnen en op welk niveau dat moet zitten. Om kwaliteitsbesef bij te brengen kun je verschillende strategieën inzetten. Je kunt door middel van voorbeelden vergelijken de leerlingen laten nadenken over hoe kwalitatief hoogstaand werk eruitzien. Dit vergelijken kan dan leiden tot criteria die de leerlingen handvatten geven over waar ze naar toe willen werken om het hoogstaande werk af te leveren. Ook kun je ervoor kiezen om kwaliteitsbesef bij te brengen door hardop denkend voordoen. Hierbij doe je de vaardigheid voor en maak je het denkproces van een expert zichtbaar voor de leerlingen. Hierna maakt de leerlingen een stappenplan voor zichzelf waarmee hij zich de vaardigheid langzaam eigen kan maken.
Meer informatie over deze stap kun je vinden in de onderstaande blogs
Voorbeelden vergelijken: https://toetsrevolutie.nl/?p=4602 (met poster)
Hardop denkend voordoen: https://toetsrevolutie.nl/?p=4700 (met poster)
Feedbackvormen
In een feedbackproces bepaal je als docent op welke manier je feedback wilt organiseren waarbij je de gouden regels in gedachte houdt. Hierbij is het zoals eerder gezegd goed om steeds in gedachte te houden welke vorm het beste aansluit bij de fase van het leerproces waar je leerlingen in zitten. Hieronder per vorm een korte toelichting.
Klassikale feedback
Je kunt kiezen voor klassikale feedback. Hierbij is het belangrijk dat je een aantal zaken kiest waarop je klassikaal, dus aan je hele groep feedback geeft. Dit zijn zowel een aantal sterke als zwakke voorbeelden (met voorbeeld). Vervolgens moeten de leerlingen zelf selecteren welke feedback er bij hen van toepassing is en organiseer je een moment waarop ze deze aanpassingen weer moeten laten zien.
Feedback-aan-elkaar
Bij feedback aan elkaar kies je een vorm waarbij de leerlingen naar elkaar werk kijken en elkaar bijvoorbeeld op eerder (samen) vastgestelde criteria feedback geven. Het kan hierbij helpen om te focussen op één of enkele criteria om de feedback specifieker en gerichter te maken.
Feedback-aan-jezelf
Deze vorm van feedback is erop gericht dat de leerling zelf nogmaals aan de hand van bijvoorbeeld criteria kritisch naar hun eigen werk kijken en zo bepalen waar zij hun eigen werk nog verder kunnen verbeteren.
Feedback door de leraar
Een andere feedbackvorm waar je voor kun kiezen is feedback door de leraar. Je kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om leerlingen een feedbackvraag te laten stellen waarbij de leerlingen zelf kunnen aangeven waar ze het werk nog op willen ontwikkelen. Hierdoor is feedback niet gratis en ligt het initiatief bij de leerling. Het is bij deze vorm weer goed om te blijven focussen en niet te veel feedback te geven. Je wilt immers niet dat er zoveel feedback komt voor de leerling dat deze niet meer weet waar hij moet beginnen.
Mogelijkheid tot uitbreiden naar lang feedbackproces
Je kunt er ook voor kiezen om meer feedbackvormen met meerdere landingsplekken in te zetten en het korte feedbackproces uit te bereiden naar een lang feedbackproces. Meer informatie over heet organiseren van een lang feedbackproces vind je in deze blog: https://toetsrevolutie.nl/?p=2736
Op zoek naar feedbackvormen? Bekijk deze Padlet: https://padlet.com/gra85/voorbeeldenfeedbackvormen
Gouden regels
Bij het organiseren van feedback is het belangrijk om de onderstaande gouden regels in gedachte te houden.
1. Zorg voor kwaliteitsbesef
Het kan voor leerlingen lastig zijn om feedback te duiden en te weten hoe hij de feedback moet verwerken. Het is daarom belangrijk om zo vroeg mogelijk in het proces te werken aan kwaliteitsbesef met je leerlingen. Hierdoor weet een leerling wat er van het verwacht wordt en kan de leerling jouw feedback beter plaatsen en afzetten tegen de voorbeelden/criteria waarover de leerling heeft moeten nadenken bij het bijbrengen van kwaliteitsbesef.
2. Passende feedback met focus
Met feedback wil je leerlingen een stapje verder helpen in het leerproces. Om te voorkomen dat je hierbij de leerling overbelast of afschrikt is het belangrijk om focus aan te brengen in waar je feedback op geeft. Het loont vaak veel meer om bij het geven van feedback te kijken naar wat op dat moment essentieel is om feedback om te geven om de leerlingen een volgende stap te maken in het leerproces. Hierbij is het vaak wenselijker om in plaats van één keer veel feedback te organiseren deze feedback te verdelen over meerdere momenten waarop je bij elk moment bepaalt wat op dat moment nodig is om de leerling een stapje verder de helpen in het leerproces.
3. Laat genoeg denkwerk over
Op het moment dat je feedback geeft is deze met name zinvol als de leerling hierover moet nadenken. Hierdoor is feedback geen kwestie van de ‘accept all’ knop in Microsoft Word indrukken maar moet een leerling zelf nadenken en afwegen wat hij of zij zal moeten aanpassen. Hiermee stimuleer je ook dat leerlingen later wanneer ze dezelfde soort uitdaging tegenkomen hier meer zelf over na zullen denken nog voordat jij er feedback op hebt gegeven.
4. Actie na feedback
Feedback wordt pas echt effectief als leerlingen er daadwerkelijk iets mee moeten doen. Het blijkt anders immers gewoon informatie waarbij je niet ziet of het de leerling ook daadwerkelijk is verbeterd door de feedback. Hierbij is het belangrijk dat leerlingen dit zo veel mogelijk kunnen doen tijdens het leerproces zodat ze fouten kunnen maken en hiervan kunnen groeien om uiteindelijk zo goed mogelijk de vaardigheid zelfstandig te kunnen.
Literatuurlijst
Winstone, N., & Carless, D. (2019). Designing effective feedback processes in higher education: A learning-focused approach. Routledge.
